Op stap in Merida: Hacienda Chenkú

Ik ging, ondanks de hitte op stap in Merida, lopend via de koele Oxxo winkels naar terrasjes en mensen met koelboxen die drinken verkopen wandel ik door de stad bij een gevoelstemperatuur van 45ºC terwijl het kwik rond de 40ºC hangt. 

Met een flesje koud water in mijn hand en altijd zoekend naar de schaduw en heel veel drinken! We gingen gisteren naar het plein van San Juan, in het oude centrum van Merida. En vandaag naar de Ruinas de la Hacienda Chenkú. De bezienswaardigheid in de wijk Limones bestaat uit 2 delen. De haciënda die nog in gebruik is als feestlocatie en achter een muur is met een poort die ferm op slot zit, en een los deel in de wijk, met een oude schoorsteen. Een soort verlengstuk van de plaatselijke vuilnisbelt zo blijkt en slaapplaats en openbaar toilet van menig zwerver, zo bleek ook toen we er door probeerde te lopen.

Hacienda Chenkú, Merida, Yucatan is een oude henequen plantage. Henequen is een vezel die gewonnen wordt uit agave planten en die in vroegere tijden gebruikt werd voor kleding en om touw van te maken. Door de komst van de kunstvezel is de henequen industrie zo goed als verdwenen.

Chenkú  wat in het Maya “de put van God” betekent, werd voor het eerst beschreven in 1710 toen het werd beschreven als een plaats in de parochie Chuburna waar vee en bijenkorven werden gehouden.

De hacienda en zijn fabriek verschenen voor het eerst in de boeken in 1788 toen Captain José Ignacio Rivas Chacón de eigenaar was. Daarna heeft de haciënda vele eigenaren gekend. Tot de henequen plantage in 1940 ophield te bestaan. Het pand is in 1995 door het stadsbestuur van Merida aangewezen als cultureel erfgoed.

Hoewel het ommuurde gedeelte al enige restauraties heeft ondergaan is het vrij toegankelijke gedeelte over de jaren erg in verval geraakt en eigenlijk niet meer dan een bouwval. De imposante schoorsteen torent hoog boven de huizen uit, en is eigenlijk het enige wat nog mooi is aan de zwaar vervuilde bouwval.

Onder het bewind van Lazaro Cardenas (president van Mexico in 1934), die grote landbouwveranderingen doorvoerde, en een einde maakte aan heel veel grootgrondbezit. Grote landgoederen zoals Hacienda Chenkú teruggegeven aan de Ejido, de gemeenschap. Ejido’s zijn eigenlijk grote boerendorpen die met een soort van dorpsraad beslissingen nemen. Zij kregen ooit van de overheid de grond in bruikleen voor landbouw en veeteelt. De overheid pleegde overleg met de verhuurder/eigenaar. De grond werd dusdanig verdeeld dat de grootgrondbezitter 150 hectare voor privé eigendom gebruiken, de rest verviel, na goedkeuring aan de opgerichte Ejido, vaak gevormd door boeren zonder eigen grond. Die daarna gezamenlijk met hun families op deze grond gingen leven en hem bebouwden. 

Ejidatarios bezitten het land niet echt, maar mogen hun toegewezen percelen voor onbepaalde tijd gebruiken zolang ze het land niet langer dan twee jaar niet gebruiken. Ze kunnen hun rechten doorgeven aan hun kinderen.

In 1992 werd de wet weer verandert en mocht Ejidal grond weer verkocht worden.

Ik heb wat foto’s gemaakt. De eerste drie zijn van het plein San Juan, in het oude centrum. De rest van de haciënda de Chenkú en de Ruinas de la haciënda de Chenkú.

Als je op de foto klikt vergroot hij uit.

 

Het pand ligt in de buurt van de noordoostelijke kant van het Circuito Colonias in de Colonia (buurt) van San Vicente Chuburna aan de Calle 27 tussen Calle 30 en 36.